Các dạng bào chế thực phẩm chức năng thông dụng

Thực phẩm chức năng được phát triển từ các hoạt chất có trong thức ăn hoặc thực phẩm hàng ngày, các dược liệu, các muối khoáng và các hoạt chất tổng hợp của chúng, sử dụng các dạng bào chế thông thường như: viên, nang, cốm, bột, dung dịch, hỗn dịch, nhũ tương, cao lỏng… Trong các dạng bào chế trên, các dạng được sử dụng rộng rãi nhất bao gồm: viên, nang, cốm, bột, dung dịch …

Dạng viên

Viên là dạng bào chế phổ biến và thông dụng nhất hiện nay. Đây là dạng bào chế rắn, mỗi viên là một đơn vị phân liều, dùng để nhai, uống, ngậm, đặt hoặc hòa vào nước để uống... Dạng viên có hai loại chính: Viên nén và viên tròn (viên hoàn).

Viên nén là dạng thuốc rắn được điều chế bằng cách nén một hay nhiều loại dược chất có thêm hoặc không thêm các tá dược như tá dược độn dính, tá dược rã, tá dược dính, tá dược trơn, tá dược bao… hình trụ dẹt, hình thuôn hoặc các hình dạng khác.

Viên nén được sử dụng rộng rãi do có rất nhiều ưu điểm vượt trội. Về mặt sử dụng, với ưu điểm chung của dạng viên là đã chia liều 1 lần tương đối chính xác, thể tích thường gọn nhẹ, ở thể rắn, việc vận chuyển và sử dụng trở nên dễ dàng, rất thuận tiện và đơn giản. Diện sử dụng rộng: có thể nuốt, nhai, ngậm, pha thành dung dịch hay hỗn dịch để uống… Ngoài ra, trên mặt viên có thể có ký tự để nhận biết tên sản phẩm. Xét về mặt công nghệ, trong viên nén hoạt chất cũng ổn định hơn, tuổi thọ dài hơn so với dạng lỏng, dạng bột do hạn chế được sự tiếp xúc của hoạt chất với các yếu tố thúc đẩy phản ứng phân hủy như oxy, không khí, nước hoặc ẩm.Viên nén có thể kết hợp nhiều hoạt chất. Viên nén dễ che giấu mùi vị khó chịu của hoạt chất do bản thân việc nén hoạt chất với các tá dược giúp hạn chế bớt mùi vị và đặc biệt có thể sử dụng nhiều công nghệ bao phim giúp tăng tính thẩm mỹ và hạn chế tối đa mùi vị khó chịu. Ngoài ra có thể áp dụng nhiều công nghệ tiên tiến giúp bảo vệ hoạt chất như bao chống ẩm, bao tan trong ruột, hoặc các công nghệ kiểm soát giải phóng hoạt chất giúp kéo dài thời gian tác dụng hoặc khu trú tác dụng tại đích. Cuối cùng, xét về mặt sản xuất, đây là dạng dễ đầu tư sản xuất lớn, giúp hạ giá thành sản phẩm.

Ngoài các ưu điểm trên, viên nén cũng có một số nhược điểm sau: Không phải tất cả các dược chất đều điều chế được thành viên nén. Sau khi dập viên do chịu tác dụng của lực nén, và có thể cả tá dược, diện tích tiếp xúc của dược chất với môi trường hòa tan giảm, với hoạt khó tan hoặc ít tan, sinh khả dụng của hoạt chất sẽ bị giảm. Trong quá trình bào chế viên nén, tùy vào công nghệ sử dụng, độ ổn định của hoạt chất vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố trong quá trình bào chế như: lực nén, ẩm, nhiệt, tá dược…

Viên tròn là dạng rắn hình cầu được bào chế từ bột hoạt chất, dược liệu hoặc chiết xuất dược liệu và tá dược theo khối lượng nhất định, dùng để uống. Dạng viên tròn thường gặp nhất trong bào chế thuốc đông y hoặc thực phẩm chức năng từ dược liệu, còn được gọi là viên hoàn.

Ngoài các ưu điểm chung của dạng viên rắn như hoạt chất ổn định, ít bị biến chất, có thể phối hợp nhiều loại hoạt chất, thể tích gọn nhẹ dễ vận chuyển và bảo quản, viên tròn cũng có thể áp dụng các công nghệ bao giúp che giấu mùi vị hoạt chất, bảo vệ hoạt chất hoặc khu trú tác dụng.  Viên tròn có một số ưu điểm chính sau: kĩ thuật bào chế đơn giản, không đòi hỏi các trag thiết bị phức tạp, dễ sản xuất.

Về nhược điểm, khó tiêu chuẩn hóa về mặt chất lượng là điểm yếu chính của dạng này do biến thiên khối lượng khá lớn. Đặc biệt thuốc hoàn dược liệu được bào chế từ các thảo dược chưa biết rõ hoạt chất, việc đánh gí chất lượng gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra viên hoàn bào chế ở quy mổ nhỏ khó đảm bảo vệ sinh.

Dạng cốm và bột

Dạng bột là dạng bào chế rắn khô tơi, được bào chế từ một hoặc nhiều loại bột (hoạt chất hoặc chiết xuất thảo dược) có kích thước xác định bằng cách trộn đều thành hỗn hợp đồng nhất, dùng để uống hoặc dùng ngoài. Ưu điểm chính của dạng này là kỹ thuật đơn gản, không đòi hỏi phức tạp. Dạng rắn nên dễ đóng gói và vận chuyển. Ít tương tác, tương kỵ hơn so với các dạng lỏng nên có thể phối hợp nhiều loại hoạt chất khác nhau trong cùng công thức. Quá trình báo chế không chịu tác động của nhiệt, ẩm, lực nén; tương đối bền trong bảo quản; tuổi thọ kéo dài; thích hợp với các hoạt chất dễ bị thủy phân, dễ bị oxy hóa, dễ bị biến chất trong quá trình sản xuất. Ngoài ra, do diện tích tiếp xúc lớn, không chịu tác ảnh hưởng của lực nén và tá dược dính nên dễ hòa tan và giải phóng hoạt chất nên sinh khả dụng cao hơn các dạng thuốc rắn khác. Tuy nhiên, chính diện tích tiếp xúc lớn nên dễ hút ẩm, do đó bao bì cần có khả năng kháng ẩm tốt, một số hoạt chất nhạy cảm cần đóng trong các loại bao bì hút chân không hạn chế sự tiếp xúc của hoạt chất với không khí và hơi nước.

Dạng cốm là dạng bào chế rắn, thường được bào chế từ bột hoạt chất và tá dược dính để tạo thành hạt nhỏ xốp đường kính 1-2 cm. Thuốc cốm là dạng đặc biệt thích hợp cho trẻ em. Dạng cốm có các ưu điểm tương tự dạng thuốc bột, tuy nhiên kỹ thuật bào chế phức tạp hơn và trong quá trình bào chế các hoạt chất có thể bị tác động của các yếu tố như nhiệt và ẩm ở một số giai đoạn nhất định.

Dạng nang

Nang là dạng bào chế phân liều gồm 2 phần: vỏ nang và một đơn vị phân liều của hoạt chất đã bào chế dưới dạng thích hợp. Vỏ nang rỗng được gắn liền với thuốc và đưa vào cơ thể cùng thuốc, sau khi giải phóng thuốc, vỏ nang được tiêu hóa trong cơ thể. Hoạt chất có thể được bào chế ở dạng dung dịch, hỗn dịch, bột, cốm, thậm chí là viên nén…

Viên nang được chia thành hai loại: Nang cứng (vỏ nang cứng bao gồm 2 phần thân và nắp lồng khít với nhau) và nang mềm (vỏ nang là một khối thống nhất, mềm dẻo dai).

Về mặt sử dụng, dạng nang có ưu điểm là dễ nuốt do hình dạng thuôn, bề mặt vỏ nang bóng; tiện dùng và dễ bảo quản, vận chuyển vì đã được phân liều đóng gói gọn giống như viên nén. Về mặt sản xuất, viên nang dễ áp dụng cho sản xuất lớn, năng suất cao. Tính sinh khả dụng cao do công thức bào chế thường đơn giản ít tá dược và ít tác động của các kỹ thuật bào chế so với viên nén; vỏ nang thường dễ tan rã để giải phóng dược chất.

Tuy nhiên với các hoạt chất kích ứng đường tiêu hóa thì không nên đóng nang vì sau khi vỏ nang vỡ sẽ giải phóng ồ ạt dẫn đến tập trung nồng độ hoạt chất cao tại nơi giải phóng hoạt chất gây kích ứng mạnh tại điểm đó.                                           

Dạng dung dịch

Dung dịch thuốc là những chế phẩm lỏng được điều chế bằng cách hòa tan một hoặc nhiều hoạt chất trong dung môi hoặc hỗn hợp dung môi. Dung dịch thuốc có thể dùng để uống hoặc dùng ngoài. Dung dịch thuốc được chia thành nhiều loại như: dung dịch nước, siro, elixir… Trong đó dung dịch nước và siro là dạng phổ biến được sử dụng trong thực phẩm chức năng.

Dung dịch nước là dạng bào chế hòa tan một hoặc nhiều hoạt chất hoặc chiết xuất thảo dược trong dung môi là nước. Do thực phẩm chức năng sử dụng đường uống nên trong dung dịch nước thường sử dụng thêm các tá dược tạo ngọt và tạo mùi để tạo mùi vị thơm ngon dễ uống cho sản phẩm.

Siro cũng có bản chất tương tự, tuy nhiên siro thường lỏng và sánh hơn dung dịch thuốc do trong siro chưa một tỷ lệ đường cao khoảng 56-64%, được điều chế bằng cách hòa tan hoạt chất vào siro đơn (dung dịch có hàm lượng đường cao 165g đường/100g nước và chưa có hoạt chất) hoặc hoà tan đường vào dung dịch dược chất.

Dung dịch có ưu điểm là hoạt chất đã được hòa tan sẵn trong sản phẩm do đó hấp thu nhanh hơn so với các dạng thuốc rắn. Việc sử dụng dạng dung dịch cũng rất thuận tiện, đặc biệt đối với trẻ nhỏ, người già, người khó nuốt. Tuy vậy, dạng dung dịch thường có độ ổn định kém, do các phản ứng thủy phân, racemic hóa, tạo phức, tương kỵ, sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc xảy ra nhanh và dễ dàng hơn, dẫn đến phân hủy dược chất, phá hỏng sản phẩm.

Dạng nhũ tương và hỗn dịch

Nhũ tương là hệ phân tán cơ học vi dị thể được hình thành từ hai chất lỏng không đồng tan. Trong đó, một chất lỏng là pha phân tán (pha nội) và một chất lỏng là môi trường phân tán (pha ngoại). Nhũ tương chia thành các loại: nhũ tương dầu/nước, nhũ tương nước/dầu, ngoài ra thực tế người ta còn điều chế nhũ tương kép nước/dầu/nước hoặc dầu/nước/dầu.

Ưu điểm chính của nhũ tương là cho phép phối hợp các hoạt chất không đồng tan hoặc các hoạt chất chỉ tan trong một loại dung môi. Thông thường, thực phẩm chức năng sử dụng dạng nhũ tương dầu/nước, cho phép kết hợp các hoạt chất tan trong nước và các hoạt chất không tan trong nước trong cùng một công thức. Ngoài ra, tương tự dạng dung dịch, các hoạt chất đã được hòa tan trong một loại dung môi giúp việc hấp thu dễ dàng. Dạng nhũ tương cũng cho phép che giấu mùi vị khó chịu của hoạt chất khó uống. Tuy nhiên, do bản chất là hệ phân tán cơ học không đồng thể nên nhũ tương kém ổn định về thể chất và đòi hỏi các phương tiện bào chế nhất định đồng thời người sản xuất phải nắm vững kỹ thuật.

Hỗn dịch cũng là hệ phân tán dị thể, các hoạt chất ở dạng rắn không tan có kích thước rất nhỏ được phân tán đồng đều trong môi trường lỏng (pha phân tán hoặc chất dẫn).

Ưu điểm chính của dạng này bao gồm: có thể phân tán được các chất rắn không hoặc ít hòa tan trong chất dẫn (thường là nước). Trong hỗn dịch, hoạt chất có tác dụng chậm hơn. Với bản chất là hệ phân tán dị thể, nhược điểm chính của hỗn dịch là sự kém ổn định và việc khó đảm bảo liều lượng đồng đều, chính xác cho người sử dụng. Hiện nay thay vì bào chế dạng hỗn dịch người ta thường bào chế sản phẩm dạng bột, khi sử dụng thì thêm nước vào để tạo thành dạng hỗn dịch sẽ thuận tiện hơn.

Theo ĐDX số 32.

• GIỚI THIỆU HỆ THỐNG ĐÓNG LON TẠI NHÀ MÁY ÂU CƠ (29/03/2024)
• NƯỚC SỬ DỤNG TRONG SẢN XUẤT TẠI NHÀ MÁY ÂU CƠ (29/03/2024)
• Công ty CPĐT và SX Âu Cơ tưng bừng kỉ niệm ngày quốc tế phụ nữ 8.3 (08/03/2024)
• CÔNG TY ÂU CƠ TƯNG BỪNG KHAI XUÂN GIÁP THÌN 2024 (16/02/2024)
• CÔNG ĐOÀN CÔNG TY ÂU CƠ TẶNG QUÀ TẾT CHO CBNV (02/02/2024)
• ÂU CƠ- ĐÀO TẠO PCCC&CHCN CƠ SỞ NĂM 2024 (11/01/2024)
• CÔNG TY ÂU CƠ TỔ CHỨC KỶ NIỆM 15 NĂM THÀNH LẬP (28/12/2023)
• NHÀ MÁY ÂU CƠ TIẾN HÀNH LẤY MẪU KHÔNG KHÍ, BỀ MẶT KHU VỰC SẢN XUẤT ĐỊNH KỲ LẦN 2 NĂM 2023 (29/11/2023)
• Neo 19 saman – Vị cứu tinh cho bệnh nhân mắc chứng hay quên, teo não, sa sút trí tuệ… (23/11/2023)
• CÔNG TY ÂU CƠ ĐÀO TẠO AN TOÀN VỆ SINH LAO ĐỘNG NĂM 2023 (08/11/2023)